มีกับไม่มี

อัตตา – อนัตตา – นิรัตตา ต่างกันอย่างไร?สิ่งที่ต้องระวังในการศึกษาเรื่องอนัตตานี้ก็คือ ระวังอย่าไปมีความเห็นว่าในชีวิตของเราและของคนอื่นจะไม่มีตัวตนเลย” คือคำว่า นิรัตตา แปลว่า ไม่มีตัวตน ที่หมายถึง ไม่มีตัวตนใดๆเลย ซึ่งคนที่มีความเห็นเช่นนี้จะเชื่อว่า ไม่มีตัวตนใดๆเลยในชีวิตตัวเองและในชีวิตอื่นๆ และเชื่อว่า ตายแล้วสูญ รวมทั้งเชื่อว่าการทำความดีและชั่วจะไม่มีผลใดๆเลย ซึ่งหลักคำสอนเช่นนี้เป็นคำสอนของลัทธิบางลัทธิในสมัยก่อน ซึ่งในสมัยนี้ผู้คนก็เริ่มมีความเชื่อเช่นนี้เกิดขึ้นมากแล้วในโลก และคนที่เชื่อเช่นนี้มักจะชอบทำความชั่วเพราะเชื่อว่าไม่ต้องรับผลใดๆ และไม่ชอบทำความดี

เพราะเชื่อว่าไม่เกิดผลใด ๆ จึงส่งผลทำให้สังคมเดือดร้อนวุ่นวายอย่างเช่นในปัจจุบัน ส่วนคำว่า อัตตา แปลว่า ตัวตน ที่หมายถึง ตัวตนที่แท้จริงหรือตัวตนอมตะ ที่เป็นความเชื่อของศาสนาพราหมณ์ ที่เชื่อว่า “ตายแล้วเกิด” ซึ่งความเชื่อนี้ก็ยังมีส่วนดีตรงที่ทำให้คนที่เชื่ออยากทำความดี (เพราะอยากขึ้นสวรรค์บนฟ้า) ไม่อยากทำความชั่ว(เพราะกลัวตกนรกใต้ดิน) แล้วก็ทำให้สังคมสงบสุขอย่างเช่นในอดีต แต่ทั้งความเห็นว่ามีตัวตน (อัตตา) กับ ไม่มีตัวตน (นิรัตตา) นี้ ยังจัดว่าเป็นความเห็นที่สุดโต่งไปในทาง “มี” กับ “ไม่มี” ซึ่งไม่ใช่หลักของพุทธศาสนาและจัดว่าเป็นความเห็นผิดทั้งคู่ เพราะเป็นความเห็นที่ไม่ประกอบด้วยปัญญา คือยังมีความงมงายมาปะปนอยู่ด้วยทั้งสิ้นไม่มากก็น้อย